Bilim ve teknolojideki baş döndürücü gelişmeler, elbette beraberinde sanayileşmeyi ve toplumsal dönüşümleri de getirdi. Ancak bu hızlı değişimin bir yüzü daha var: çalışma hayatının dönüşmesiyle birlikte yeni sağlık ve güvenlik tehditleri ortaya çıktı.
Her ülkenin sanayileşme süreci farklı ilerlediği gibi, iş sağlığı ve güvenliği anlayışı da buna paralel olarak çeşitlilik gösterdi. Ama her ne olursa olsun, üretkenliğin sürdürülebilir olması için çalışan sağlığının korunması ortak bir zorunluluktur.
İş Sağlığı: Çok Disiplinli, Çok Katmanlı
İş sağlığı ve güvenliği yalnızca tıbbi bir mesele değil. Mühendislikten sosyal bilimlere, ergonomiden iletişime kadar birçok alanın kesişiminde yer alıyor. İşyeri hekiminin görevini doğru yapabilmesi için bu disiplinleri tanıması, işbirliği içinde çalışması çok kıymetlidir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün “sağlık” tanımını hatırlayalım:
“Sağlık yalnızca hastalık veya sakatlık durumu olmamakla birlikte, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir.”
Bu tanımın çalışma hayatına uygulanması iş sağlığı kavramını doğurur. Dolayısıyla bizim amacımız yalnızca hastalıkları tedavi etmek değil, çalışanı sağlıklı tutmak, sağlığını sürdürmek ve iş kaynaklı risklerden korumaktır.
Meslek Hastalığı Nedir?
Yasalarımızda net bir tanımı var: Meslek hastalığı, çalışanın yaptığı iş nedeniyle ortaya çıkan; tekrar eden maruziyet sonucu veya işin yürütüm şartlarından kaynaklanan bedensel ya da ruhsal sağlık bozulmalarıdır.
Buradaki kritik detay şudur:
Hastalık, “ne iş yapıldığından” değil, “işin nasıl yapıldığından” ve ne kadar sağlıklı bir ortamda yapıldığından kaynaklanır.
“Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.” (5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 14.maddesi)
“Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı ifade eder.” (6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 3/l hükmüne göre)
Bir Hastalık Durumu Ne Zaman “Meslek Hastalığı” Sayılır?
Bir hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilmesi için şu kriterler gerekir:
- SGK’lı çalışan olmalı,
- Hastalık Meslek Hastalıkları Listesinde yer almalı veya Yüksek Sağlık Kurulu tarafından meslek hastalığı olarak kabul edilmeli,
- İşyeriyle hastalık arasında nedensellik bulunmalı,
- Maruziyet süresi ve yükümlülük süresi (hastalığın ortaya çıkabileceği süre) içinde gelişmiş olmalı,
- Yetkili sağlık kurumu tarafından raporlanmalı ve SGK tarafından onaylanmalı.
İşle ilgili hastalıklar
Ortaya çıkış nedeni karmaşık olan, oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin diğer sebepler arasında önemli faktör olduğu hastalıklardır.
| Meslek Hastalığı | İşe Bağlı Hastalık |
|---|---|
| Nedeni doğrudan işyerindeki bir etkendir | Neden, işyeri dışı faktörlerle birlikte olabilir |
| Etkene sadece çalışanlar maruz kalır | Toplum genelinde de görülebilir |
| Sigorta kapsamında özel düzenlemeler vardır | Genellikle genel sağlık sigortası kapsamında değerlendirilir |
Meslek Hastalıklarının Özellikleri
Meslek hastalıkları:
- Önlenebilir hastalıklardır!
- Erken tanıyla çalışanların sağlığı korunabilir,
- Doğru bildirimle sigortalıya hakları sağlanır (iş göremezlik geliri, malullük aylığı, tedavi giderleri vb.),
- İşyerinde iyileştirme ve önlem alma fırsatı sunar.
Ülkemizde Durum Ne?
Ne yazık ki Türkiye’de meslek hastalıkları yeterince tanı alamıyor. SGK 2011 verilerine göre yalnızca 697 meslek hastalığı vakası kayıtlara geçti. Oysa bilimsel çalışmalar, her 1000 çalışandan 4 ila 12’sinin meslek hastalığına yakalanabileceğini söylüyor.
Bu ciddi fark bize bir şeyi hatırlatıyor: Tanı koymak ve bildirim yapmak, hekim sorumluluğudur. İşte tam da bu noktada biz işyeri hekimlerine büyük görev düşüyor.
Türkiye’de en sık karşılaşılan meslek hastalıkları >>>
Unutmayalım: Meslek Hastalıkları Önlenebilir!
Meslek hastalığı kader değildir. Doğru risk analizi, uygun eğitim, kişisel koruyucu donanım, düzenli sağlık gözetimi ve en önemlisi hekim farkındalığı, bu hastalıkların büyük oranda önüne geçebilir.
İşyeri hekimi olarak bir meslek hastalığını tanımak, sadece bireysel bir sağlığı değil, bir topluluğun sağlığını korumak demektir. Unutma, meslek hastalıkları görünmez olabilir ama senin farkındalığınla görünür hâle gelir. Bu farkındalıkla yürüdüğümüzde daha sağlıklı işyerleri, daha güvenli yarınlar mümkün.
