Tıbbi terimler Latince olduğu için anlaşılması zordur. Doktorların reçete yazma işi rutine bindikçe hızlanır ve harf / rakamlar birbirine karışmaya başlar. Hızlı yazmak reçeteyi yeterince okunmaz hale getirse de bazı tıbbi medikal terimlerin kullanılması da işi yokuşa sürer.
Sağlık çalışanları her nasılsa bir birine yazdıkları bu eciş bücüş yazıları okuyabiliyorken siz bu yazılanları anlamakta zorlanıyorsunuz? Doktorlar eczane veya hemşireye iletecekleri notlarda genelde medikal (tıbbi) terimler kullanarak işlemin veya ilacın nasıl uygulanacağı ile ilgili oldukça önemli konuları kendi aralarında paylaşırlar. Öyle ki, tespit edilen hastalığın tanısı ve uygulanacak tedavinin yöntemi aslında o minicik kağıttaki kodlanmış medikal terimler arasında gizlidir.
Tıbbi terimler tüm sağlık çalışanları arasında anlaşılacak şekilde kodlanır. Bu fakültelerde dersler esnasında zaten bu insanlara kanıksatılmıştır. Geriye bunu reçetelemek ve/veya reçete üzerinden okuyup, aslında kendileri için çok kolay olacak şekilde çözümlemek işi kalıyor. Aslında bu kısaltmalar için bir standardizasyon yok. Çoğu hekim, eczacı veya hemşire birbirine benzer kısaltmaları kullanabilir. Birbirini tanıyan, sürekli beraber çalışan sağlık ekibinin kendi arasındaki yazışmalar daha kolay kavranırsa da farklı sağlık birimleri arasındaki yazışmalar da çözülebilir.
Merak edilen belli başlı medikal terim kısaltmalarını burada sizlere izah etmeye çalışacağım. Bu sayede doktorunuzun sizin için ilettiği notlar umarım daha anlaşılır olur.
Genel Tıbbi Terimler
- Diagnosis – Tanı
- Symptom – Belirti
- Treatment – Tedavi
- Prognosis – Hastalığın seyri / Öngörü
- Therapy – Tedavi / Terapi
- Surgery – Cerrahi / Ameliyat
- Pathology – Hastalık bilimi / Patoloji
- Etiology – Hastalık nedeni
- Prophylaxis – Koruyucu tedavi
- Recurrence – Nüks / Tekrar etme
Hastalıklara İlişkin Terimler
- Infection – Enfeksiyon / İltihaplanma
- Inflammation – İltihaplanma
- Cancer – Kanser
- Tumor – Tümör / Kitle
- Benign – İyi huylu
- Malignant – Kötü huylu
- Metastasis – Yayılma (kanserin başka organlara sıçraması)
- Chronic – Kronik (uzun süreli)
- Acute – Akut (ani gelişen, kısa süreli)
- Autoimmune disease – Bağışıklık sistemi hastalığı
Anatomi ve Organlarla İlgili Terimler
- Brain – Beyin
- Heart – Kalp
- Liver – Karaciğer
- Kidney – Böbrek
- Lung – Akciğer
- Stomach – Mide
- Intestine – Bağırsak
- Spinal cord – Omurilik
- Vertebra – Omur
- Cartilage – Kıkırdak
Kan ve Bağışıklık Sistemi Terimleri
- Hemoglobin – Hemoglobin (kandaki oksijen taşıyan protein)
- Anemia – Kansızlık
- Leukocyte – Lökosit (beyaz kan hücresi)
- Thrombocyte – Trombosit (kan pulcukları)
- Hemorrhage – Kanama
- Sepsis – Kan zehirlenmesi / Enfeksiyonun yayılması
- Immunodeficiency – Bağışıklık yetmezliği
Radyoloji ve Görüntüleme Terimleri
- X-ray – Röntgen
- MRI (Magnetic Resonance Imaging) – Manyetik Rezonans Görüntüleme
- CT (Computed Tomography) – Bilgisayarlı Tomografi
- Ultrasound – Ultrason
- Mammography – Mamografi
Cerrahi ve Müdahale Terimleri
- Incision – Kesik / Cerrahi kesi
- Suture – Dikiş
- Biopsy – Biyopsi (doku örneği alma)
- Transplantation – Organ nakli
- Endoscopy – Endoskopi (iç organları inceleme yöntemi)
- Laparoscopy – Laparoskopi (kapalı ameliyat yöntemi)
- Amputation – Kesilme / Amputasyon
Kardiyoloji ile İlgili Terimler
- Arrhythmia – Kalp ritim bozukluğu
- Hypertension – Yüksek tansiyon
- Hypotension – Düşük tansiyon
- Myocardial infarction – Kalp krizi
- Atherosclerosis – Damar sertliği
- Angina – Göğüs ağrısı (kalple ilgili)
Nöroloji ile İlgili Terimler
- Stroke – Felç / İnme
- Epilepsy – Sara hastalığı
- Parkinson’s disease – Parkinson hastalığı
- Multiple sclerosis (MS) – Multipl skleroz
- Alzheimer’s disease – Alzheimer hastalığı
Endokrinoloji ile İlgili Terimler
- Diabetes mellitus – Şeker hastalığı
- Hypoglycemia – Kan şekeri düşüklüğü
- Hyperglycemia – Kan şekeri yüksekliği
- Thyroid gland – Tiroit bezi
- Hypothyroidism – Tiroit yetmezliği
- Hyperthyroidism – Tiroit fazlalığı
Ortopedi ve Kas-İskelet Sistemi Terimleri
- Fracture – Kırık
- Dislocation – Çıkık
- Arthritis – Eklem iltihabı
- Osteoporosis – Kemik erimesi
- Tendonitis – Tendon iltihabı
Tıbbi Terim Kısaltmaları
Genel Tıbbi Kısaltmalar
- Dx (Diagnosis) – Tanı
- Tx (Treatment) – Tedavi
- Hx (History) – Hastalık öyküsü
- Rx (Prescription) – Reçete
- Sx (Symptoms) – Belirtiler
- Px (Prognosis) – Hastalığın seyri / Öngörü
- Fx (Fracture) – Kırık
Hastane ve Hasta Bakımı Kısaltmaları
- ICU (Intensive Care Unit) – Yoğun bakım ünitesi
- CCU (Coronary Care Unit) – Koroner yoğun bakım ünitesi
- ER (Emergency Room) – Acil servis
- OPD (Outpatient Department) – Ayakta hasta bölümü
- IPD (Inpatient Department) – Yatan hasta bölümü
- OR (Operating Room) – Ameliyathane
Laboratuvar ve Test Kısaltmaları
- CBC (Complete Blood Count) – Tam kan sayımı
- BMP (Basic Metabolic Panel) – Temel metabolik panel
- CMP (Comprehensive Metabolic Panel) – Kapsamlı metabolik panel
- LFT (Liver Function Test) – Karaciğer fonksiyon testleri
- RFT (Renal Function Test) – Böbrek fonksiyon testleri
- ABG (Arterial Blood Gas) – Arteriyel kan gazı
- HbA1c (Hemoglobin A1c) – Uzun dönem kan şekeri testi
Kardiyoloji ile İlgili Kısaltmalar
- ECG / EKG (Electrocardiogram) – Elektrokardiyografi
- BP (Blood Pressure) – Kan basıncı / Tansiyon
- HR (Heart Rate) – Kalp atış hızı
- MI (Myocardial Infarction) – Kalp krizi
- CAD (Coronary Artery Disease) – Koroner arter hastalığı
- CHF (Congestive Heart Failure) – Konjestif kalp yetmezliği
- HTN (Hypertension) – Yüksek tansiyon
Nöroloji ile İlgili Kısaltmalar
- CNS (Central Nervous System) – Merkezi sinir sistemi
- PNS (Peripheral Nervous System) – Periferik sinir sistemi
- TBI (Traumatic Brain Injury) – Travmatik beyin hasarı
- CVA (Cerebrovascular Accident) – İnme / Felç
- TIA (Transient Ischemic Attack) – Geçici iskemik atak
Solunum Sistemi ile İlgili Kısaltmalar
- COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) – Kronik obstrüktif akciğer hastalığı
- ARDS (Acute Respiratory Distress Syndrome) – Akut solunum sıkıntısı sendromu
- PE (Pulmonary Embolism) – Akciğer embolisi
- OSA (Obstructive Sleep Apnea) – Obstrüktif uyku apnesi
Gastroenteroloji ile İlgili Kısaltmalar
- GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) – Gastroözofageal reflü hastalığı
- IBS (Irritable Bowel Syndrome) – Huzursuz bağırsak sendromu
- IBD (Inflammatory Bowel Disease) – İnflamatuar bağırsak hastalığı
- GI (Gastrointestinal) – Sindirim sistemi ile ilgili
Endokrinoloji ile İlgili Kısaltmalar
- DM (Diabetes Mellitus) – Şeker hastalığı
- DKA (Diabetic Ketoacidosis) – Diyabetik ketoasidoz
- TSH (Thyroid-Stimulating Hormone) – Tiroit uyarıcı hormon
- T3/T4 (Triiodothyronine / Thyroxine) – Tiroit hormonları
Ortopedi ve Kas-İskelet Sistemi Kısaltmaları
- RA (Rheumatoid Arthritis) – Romatoid artrit
- OA (Osteoarthritis) – Osteoartrit / Kireçlenme
- ACL (Anterior Cruciate Ligament) – Ön çapraz bağ
- PCL (Posterior Cruciate Ligament) – Arka çapraz bağ
- ROM (Range of Motion) – Hareket açıklığı
Enfeksiyon Hastalıkları ile İlgili Kısaltmalar
- HIV (Human Immunodeficiency Virus) – İnsan bağışıklık yetmezliği virüsü
- AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) – Edinilmiş bağışıklık yetmezliği sendromu
- TB (Tuberculosis) – Tüberküloz
- MRSA (Methicillin-Resistant Staphylococcus Aureus) – Metisiline dirençli Staphylococcus aureus
Genel Farmakoloji Kısaltmaları
- NSAID (Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug) – Steroid olmayan iltihap giderici ilaç
- IV (Intravenous) – Damar içi uygulama
- IM (Intramuscular) – Kas içi uygulama
- SC (Subcutaneous) – Deri altı uygulama
- PO (Per Os) – Ağızdan alınan ilaç
- PRN (Pro Re Nata) – Gerektiğinde alınan ilaç
- BID (Bis In Die) – Günde iki kez
- TID (Ter In Die) – Günde üç kez
- QID (Quater In Die) – Günde dört kez
Diğer Tıbbi Terimler Kısaltmalar
ABC. . airway, breathing, circulation (hava yolu, solunum, dolaşım)
ABGs. . arterial blood gases (arteryel kan gazı)
ACE . . angiotensin converting enzyme (Anjiyotensin dönüştürücü enzim, tansiyon ilacı etken maddesi)
ACTH. . adrenocorticotrophic hormone (böbrek üstü bezi hormonu)
ADH. . antidiuretic hormone (işemeyi önleyici hormon)
AF. . atrial fibrillation (kalbin atımlarının yüzeyelleşmesi)
AIDS. . acquired immunodeficiency syndrome (Kazanılmış/sonradan gelişmiş bağışıklık sisteminin çökmesi sendromu)
AP. . anteroposterior (önden arkaya)
AXR. . abdominal X-rays (karın bölgesi rontgeni)
BOS (Beyin omurilik sıvısı)
BCG. . bacilli Calmette-Guerin (Verem mikrobu)
CK-MB. . creatine kinase-myocardial type (kalp krizine işaret eden bir enzim)
CRP. . C-reactive protein (C reaktif proteini, bağışıklık sistemi hastalıklarıyla ilgili)
CT. . computerized tomography (Bilgisayarlı Tomografi)
CXR. . Chest X-ray (göğüs / akciğer rontgen filmi)
DEHA (Dikkat eksikliği ve Hiper Aktivite)
DIB (Drug in Box) Kutu
DIC. . disseminated intravascular coagulation (damar içi pıhtılaşma)
DIP. . distal interphalangeal (parmak uç kemikleri)
DVT. . deep vein thrombosis (derin ven trombozu)
ECG. . electrocardiogram (kalp grafisi)
EEG. . encephalogram (beyin grafisi)
ELISA. . enzyme linked immunosorbent assay (Genelde HIV/AIDS tanısı için uygulanan ileri test yöntemi)
EMG. . electromyography (kas grafisi)
ERCP. . endoscopic retrograde cholangiopancreatography (pankreas için girişimsel görüntüleme yöntemi)
ESR. . erythrocyte sedimentation rate (kan sedimi / kan hücrelerinin saatte birikim miktarı)
FEV1 . .forced expiratory volume (1 second) (Zorla üflemenin 1nci saniyedeki kuvveti)
FSH. . follicle stimulating hormone (kadınlık hormonlarından follikülleri hareketlendiren hormon)
FVC. . forced vital capacity (Kullanılabilen akciğer kapasitesi)
GCS. . Glasgow coma scale (yaşam değerlendirme ölçütü)
GI. . gastrointestinal (mide barsak sistemi)
GORD. . gastro-oesphageal reflux disease (ağıza acı su gelmesi)
Hb. . haemoglobin (kanda oksijen taşıyan protein miktarı)
HIV. . human immunodeficiency virus (AIDS’e neden olan virüs; insan bağışıklık sistemini bozan virüs)
IGF-1. . insulin growth factor 1 (insülin bağımlı büyüme 1nci faktörü)
Ig. . immunoglobulin (bağışıklık sistemi proteini)
IP. . interphalangeal (parmak kemikleri)
ITP. . idiopathic thrombocytopenic purpura (sebebi bilinmeyen kanama durumu)
KCFT (Karaciğer fonksiyon testleri, ALT ve AST)
MR. . magnetic resonance (manyetik Tarama)
MRA. . magnetic resonance angiography (manyetik tarama eşliğinde damar görüntüleme)
MRI. . magnetic resonance imaging (manyetik tarama görüntüleme)
NSAID. . non steroidal anti inflammatory drug (steroid olmayan ağrı kesiciler
MI . . myocardial infarction (Kalp Krizi)
OGD. . oesophagogastroduodenoscopy (endoskopi)
PSA. . prostate specific antigen (prostata özgü antijen seviyesi)
PT. . prothrombin time (pıhtılaşmayla ilgili değer)
RBC. . red blood cell (eritrosit, kırmızı kan hücresi)
RDW. . red cell distribution width (eritrosit dağılımı, kansızlık değerlendirmesinde kullanılır)
RF. . rheumatoid factor (romatizma faktörü)
T4. . thyroxine (tiroksin, tiroid hormonlarından biri)
TBC. . tuberculosis (verem)
TDBK (demir bağlama kapasitesinin tümü)
TPN. . total parenteral nutrition (damardan besleme)
TSH. . thyroid stimulating hormone (tiroid hormonlarını harekete geçiren hormon)
TT. . thrombin time (kanama zamanı değerlendirme ölçütlerinden)
USG. . ultrasonography (ultrason)
İYE (idrar yolu enfeksiyonu)
WBC. . white blood cell (kandaki beyaz küre/bağışıklık hücre sayısı, yüksekse enfeksiyonu gösterir)
IM. . intramuscular (kastan)
IV. . intravascular (damardan)
SC. . subcutaneous (deri altına)
