Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberi

Sağlık Bakanlığı Yayın No: 862
ISBN: 978-975-590-411-5

İÇİNDEKİLER

Önsöz ……………………………………………………………………………………………………………………………. IX
Giriş ve Türkiye’de verem savaş rehberleri ………………………………………………………………………….. XI
1. VEREM SAVAŞININ AMAÇLARI ………………………………………………………………………………………1
2. TÜBERKÜLOZ BULAŞMASI, ENFEKSİYON VE HASTALIK …………………………………………………….3
3. AKCİĞER TÜBERKÜLOZU TANISI ……………………………………………………………………………………5
a. Anamnez ………………………………………………………………………………………………………….5
b. Fizik muayene …………………………………………………………………………………………………..7
c. Radyoloji…………………………………………………………………………………………………………..7
d. Bakteriyoloji ……………………………………………………………………………………………………..8
e. Nükleik asit çoğaltma testleri (NAÇT) …………………………………………………………………10
f. Seroloji……………………………………………………………………………………………………………10
g. Tüberkülin deri testi (TDT) ve interferon gama salnm testleri (İGST) ………………………10
h. Histopatoloji ……………………………………………………………………………………………………10
4. OLGU TANIMLARI ……………………………………………………………………………………………………..11
5. TEDAVİ …………………………………………………………………………………………………………………….15
5.1. Tüberküloz tedavisine başlamak ……………………………………………………………………………..15
a. Sorumluluk …………………………………………………………………………………………………….15
b. Tüberküloz tedavisinin ilkeleri ……………………………………………………………………………15
c. VSD’de tüberküloz tedavisine başlarken yaplacaklar …………………………………………….16
d. Hastanede tüberküloz tedavisine başlarken yaplacaklar …………………………………………17
e. İlaç dozlar ………………………………………………………………………………………………………17
f. Tedavi rejimleri ………………………………………………………………………………………………..18
g. Hastaneye yatrlarak tedavisi gereken hastalar …………………………………………………….20
5.2. Tüberküloz tedavisinin sürdürülmesi ………………………………………………………………………21
a. Tedavi uyumu ve doğrudan gözetimli tedavi (DGT) ……………………………………………….21
b. Tedavide kontrol muayeneleri …………………………………………………………………………….25
5.3. Yan etkilere yaklaşm …………………………………………………………………………………………..27
5.4. Tüberküloz tedavisinin sonlandrlmas ……………………………………………………………………31
a. Tedavi sonuçlarnn raporlanmasnda kullanlan tanmlar ………………………………………32
5.5. Tüberkülozda tedaviye ek yaklaşmlar …………………………………………………………………….34
a. Tüberküloz tedavisinde kortikosteroid kullanm …………………………………………………..34
b. Tüberkülozda cerrahi tedavi endikasyonlar …………………………………………………………35
c. Tüberkülozda beslenme …………………………………………………………………………………….35
5.6. Özel durumlarda tedavi …………………………………………………………………………………………35
a. Gebeler …………………………………………………………………………………………………………..34
b. Emziren kadnlar ……………………………………………………………………………………………..36
c. Oral kontraseptif kullanan kadnlar …………………………………………………………………….36
d. Kantlanmş karaciğer hastalğ olanlar ………………………………………………………………..36
e. Böbrek yetmezliği olanlar ………………………………………………………………………………….37
f. Silikotüberküloz ……………………………………………………………………………………………..38
g. İlaçlardan birinin ya da birkaçnn kullanlamadğ durumlar ………………………………….39
h. Tedavisini aksatan hastalar ………………………………………………………………………………..39
i. HIV ve tüberküloz ……………………………………………………………………………………………40
İÇİNDEKİLER
IV
Önsöz ……………………………………………………………………………………………………………………………. IX
Giriş ve Türkiye’de verem savaş rehberleri ………………………………………………………………………….. XI
1. VEREM SAVAŞININ AMAÇLARI ………………………………………………………………………………………1
2. TÜBERKÜLOZ BULAŞMASI, ENFEKSİYON VE HASTALIK …………………………………………………….3
3. AKCİĞER TÜBERKÜLOZU TANISI ……………………………………………………………………………………5
a. Anamnez ………………………………………………………………………………………………………….5
b. Fizik muayene …………………………………………………………………………………………………..7
c. Radyoloji…………………………………………………………………………………………………………..7
d. Bakteriyoloji ……………………………………………………………………………………………………..8
e. Nükleik asit çoğaltma testleri (NAÇT) …………………………………………………………………10
f. Seroloji……………………………………………………………………………………………………………10
g. Tüberkülin deri testi (TDT) ve interferon gama salnm testleri (İGST) ………………………10
h. Histopatoloji ……………………………………………………………………………………………………10
4. OLGU TANIMLARI ……………………………………………………………………………………………………..11
5. TEDAVİ …………………………………………………………………………………………………………………….15
5.1. Tüberküloz tedavisine başlamak ……………………………………………………………………………..15
a. Sorumluluk …………………………………………………………………………………………………….15
b. Tüberküloz tedavisinin ilkeleri ……………………………………………………………………………15
c. VSD’de tüberküloz tedavisine başlarken yaplacaklar …………………………………………….16
d. Hastanede tüberküloz tedavisine başlarken yaplacaklar …………………………………………17
e. İlaç dozlar ………………………………………………………………………………………………………17
f. Tedavi rejimleri ………………………………………………………………………………………………..18
g. Hastaneye yatrlarak tedavisi gereken hastalar …………………………………………………….20
5.2. Tüberküloz tedavisinin sürdürülmesi ………………………………………………………………………21
a. Tedavi uyumu ve doğrudan gözetimli tedavi (DGT) ……………………………………………….21
b. Tedavide kontrol muayeneleri …………………………………………………………………………….25
5.3. Yan etkilere yaklaşm …………………………………………………………………………………………..27
5.4. Tüberküloz tedavisinin sonlandrlmas ……………………………………………………………………31
a. Tedavi sonuçlarnn raporlanmasnda kullanlan tanmlar ………………………………………32
5.5. Tüberkülozda tedaviye ek yaklaşmlar …………………………………………………………………….34
a. Tüberküloz tedavisinde kortikosteroid kullanm …………………………………………………..34
b. Tüberkülozda cerrahi tedavi endikasyonlar …………………………………………………………35
c. Tüberkülozda beslenme …………………………………………………………………………………….35
5.6. Özel durumlarda tedavi …………………………………………………………………………………………35
a. Gebeler …………………………………………………………………………………………………………..34
b. Emziren kadnlar ……………………………………………………………………………………………..36
c. Oral kontraseptif kullanan kadnlar …………………………………………………………………….36
d. Kantlanmş karaciğer hastalğ olanlar ………………………………………………………………..36
e. Böbrek yetmezliği olanlar ………………………………………………………………………………….37
f. Silikotüberküloz ……………………………………………………………………………………………..38
g. İlaçlardan birinin ya da birkaçnn kullanlamadğ durumlar ………………………………….39
h. Tedavisini aksatan hastalar ………………………………………………………………………………..39
i. HIV ve tüberküloz ……………………………………………………………………………………………40
IV
6. İLACA DİRENÇLİ TÜBERKÜLOZ ……………………………………………………………………………………43
6.1. İlaç direnci gelişimi mekanizmas ……………………………………………………………………………44
6.2. İlaç direnci tanmlar …………………………………………………………………………………………….44
6.3. İlaca dirençli tüberkülozda tan ………………………………………………………………………………44
a. İlaç direncinden şüphelenmek …………………………………………………………………………….44
b. İDT kimlere yaplmaldr? ………………………………………………………………………………….45
c. ÇİD-TB tedavi karar …………………………………………………………………………………………46
6.4. İlaç direnci olan olguda tedavi ………………………………………………………………………………..49
a. ÇİD dş ilaç direnci durumlarnda tedavi ……………………………………………………………..49
b. ÇİD-TB tedavisi ………………………………………………………………………………………………..49
6.5. ÇİD-TB temasllar ………………………………………………………………………………………………..55
6.6. Türkiye’de ÇİD/YİD-TB kontrolü …………………………………………………………………………….56
7. AKCİĞER DIŞI TÜBERKÜLOZ (AD-TB) ……………………………………………………………………………63
a. Plevra tüberkülozu …………………………………………………………………………………………..63
b. Tüberküloz lenfadeniti ………………………………………………………………………………………65
c. Kemik tüberküloz …………………………………………………………………………………………….65
d. Tüberküloz menenjit …………………………………………………………………………………………66
e. Genito-üriner tüberküloz …………………………………………………………………………………..67
f. Miliyer tüberküloz ……………………………………………………………………………………………68
g. Gastro-intestinal tüberküloz ……………………………………………………………………………..68
h. Periton tüberküloz ve tüberküloz asiti …………………………………………………………………69
i. Karaciğer tüberküloz ………………………………………………………………………………………..69
j. Perikart Tüberküloz ………………………………………………………………………………………….70
8. ÇOCUKLUK ÇAĞI TÜBERKÜLOZU ………………………………………………………………………………..71
8.1. Temas, enfeksiyon, hastalk ……………………………………………………………………………………71
8.2. Çocukluklarda tüberküloz hastalğ tans ………………………………………………………………..73
8.3. Çocuklarda tüberküloz koruyucu tedavi …………………………………………………………………..76
8.4. Çocukluklarda tüberküloz tedavisi ………………………………………………………………………….78
9. BİLDİRİM ………………………………………………………………………………………………………………….85
10. TEMASLI MUAYENESİ …………………………………………………………………………………………………89
11. RİSK GRUPLARINA YAKLAŞIM VE TARAMALAR ……………………………………………………………..91
12. TÜBERKÜLOZDAN KORUNMA …………………………………………………………………………………….95
12.1. Koruyucu ilaç tedavisi …………………………………………………………………………………………95
12.2. BCG (Bacille Calmette-Guerin) aşs ………………………………………………………………………..97
12.3. Kurumlarda tüberküloz bulaşmasnn önlenmesi …………………………………………………..100
13. EKLER …………………………………………………………………………………………………………………….105
EK 1. Stop TB Stratejisi ……………………………………………………………………………………………..105
EK 2. Uluslararas Tüberküloz Bakm Standartlar (UTBS)……………………………………………….107
EK 3. Tüberkülin Deri Testi (TDT) ………………………………………………………………………………..113
EK 4. İnterferon Gama Salnm Testleri (İGST) ……………………………………………………………….117
EK 5. Tüberküloz Bakteriyolojisi …………………………………………………………………………………122
EK 6. Tüberküloz İlaçlar ……………………………………………………………………………………………131
EK 7. Verem Savaş ile İlgili Mevzuat ……………………………………………………………………………146
EK 8. Telefon ve Faks Numaralar ………………………………………………………………………………..152
14. KAYNAKLAR ……………………………………………………………………………………………………………153