Meslek hastalığı, çalışanın yaptığı iş nedeniyle ortaya çıkan; tekrar eden maruziyet sonucu veya işin yürütüm şartlarından kaynaklanan bedensel ya da ruhsal sağlık bozulmalarıdır. Meslek Hastalığı nedir? sorusu için bu makaleme göz atabilirsiniz. Meslek Hastalıkların sınıflandırmasından da bu makalede bahsetmiştim. Şimdi Türkiye’de sık görülen meslek hastalıkları ve maruziyet nedenleri ile karşılaşılan sektörleri sıralıyorum:
1️⃣ Mesleki Kan Hastalıkları
Lösemi, lenfoma ve miyelom gibi kan ve lenf sistemi hastalıkları, özellikle kimyasal solventlerle çalışan işçilerde görülme riski taşır. Benzol, toluen, formaldehit gibi maddelere uzun süre maruz kalan çalışanlarda hematopoetik sistem ciddi şekilde etkilenebilir. Özellikle boya, mobilya, plastik ve kuru temizleme sektörlerinde çalışanların periyodik sağlık muayenelerinde kan değerleri dikkatle incelenmelidir.
2️⃣ Mesleki Kanserler
Mesleki kanserler genellikle uzun süreli, düşük dozda ancak kronik maruziyetler sonucu gelişir. Solventler, ağır metaller, asbest, radon gibi ajanlar bu tür kanserlerin başlıca nedenleridir. Özellikle mesane, akciğer, cilt ve karaciğer kanserleri sık görülür. İşyeri hekimlerinin işyeri ortam risk analizleriyle bu etkenlere maruz kalma durumlarını erken tespit etmesi, kanser vakalarının önlenmesinde kritik rol oynar.
3️⃣ Mesleki Dolaşım Sistemi Hastalıkları
Yüksek iş stresi, vardiyalı çalışma ve yetersiz ergonomik koşullar gibi faktörler, dolaşım sistemini doğrudan etkileyerek hipertansiyon, kalp ritim bozuklukları ve koroner arter hastalıklarına zemin hazırlar. Mesleki stresin tetikleyici etkileri, özellikle erkek çalışanlarda kalp krizi riskini artırmaktadır. Çalışma ortamı psikososyal değerlendirmeleri bu açıdan oldukça önemlidir.
4️⃣ Mesleki Sindirim Sistemi Hastalıkları
Sindirim sistemi hastalıkları genellikle düzensiz beslenme, vardiyalı çalışma, iş stresine bağlı mide asit dengesizlikleri gibi nedenlerle ortaya çıkar. Gastrit, ülser ve bağırsak problemleri sık görülür. Ağır fiziksel işler yapan, yeterli mola veremeyen ya da hijyenik olmayan koşullarda çalışan personel bu hastalıklar açısından daha yüksek risk altındadır.
5️⃣ Mesleki Psikolojik Hastalıklar
ILO’nun 2010 güncellemesiyle resmi olarak meslek hastalığı sınıfına alınan psikolojik rahatsızlıklar, özellikle mobbing, iş güvensizliği, adaletsizlik ve aşırı iş yüküne bağlı olarak gelişir. Depresyon, anksiyete, tükenmişlik sendromu ve post-travmatik stres bozuklukları bunlar arasında yer alır. İşyeri hekimleri bu belirtileri hafife almamalı ve psikososyal risk analizlerine mutlaka yer vermelidir.
6️⃣ Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları
Bel ağrısı, boyun fıtığı, karpal tünel sendromu gibi hastalıklar, özellikle tekrarlayıcı işler yapan, ağır yük kaldıran ya da ergonomik olmayan pozisyonlarda çalışan bireylerde yaygındır. Üretim hatlarında, depo ve temizlik işlerinde görev alanlar bu hastalıklar açısından yüksek risk altındadır. Ergonomi eğitimleri ve uygun iş organizasyonu bu hastalıkların önlenmesinde çok etkilidir.
7️⃣ Sinir Sistemi Hastalıkları
Nörotoksik etkiler gösteren solventler, ağır metaller ve pestisitler sinir sistemi üzerinde ciddi zararlara neden olabilir. Bu maddelerle çalışan bireylerde baş ağrısı, dikkat eksikliği, refleks zayıflığı ve tremor gibi bulgular ortaya çıkabilir. Sinir sisteminin yenilenme kapasitesi sınırlı olduğu için, bu tür maruziyetlerin erken dönemde tespiti hayati önem taşır.
8️⃣ Üriner Sistem Hastalıkları
Böbrek ve mesane fonksiyonlarını etkileyen bazı kimyasal maddeler, uzun süreli temas halinde çalışanlarda idrar yolu hastalıklarına neden olabilir. Ayrıca yeterli sıvı tüketilmemesi ve tuvalet ihtiyacının ertelenmesi gibi davranışlar da risk faktörüdür. Özellikle sıcak ortamlarda çalışanlar için sıvı dengesi takibi ve idrar tetkikleri önemlidir.
9️⃣ Üreme Sistemi Hastalıkları
Üreme toksisitesine neden olabilen çözücüler, pestisitler ve radyasyon gibi etkenler kadın ve erkek çalışanlarda kısırlık, düşük, fetüste anomali gibi sonuçlara yol açabilir. Özellikle kimya, tarım, sağlık ve temizlik sektörlerinde çalışan kadınların hamilelik dönemlerinde ekstra korunmaları ve riskli işlerden uzaklaştırılmaları gerekir.
🔟 Solunum Sistemi Hastalıkları
Toz, gaz, buhar gibi solunabilir partiküllere maruz kalmak, pnömokonyoz, astım, KOAH ve akciğer kanseri gibi hastalıklara neden olabilir. Silikozis, asbestozis ve bisinozis gibi hastalıklar Türkiye’de özellikle maden, inşaat, tekstil ve çimento sektörlerinde yaygındır. Toz ölçümleri, SFT ve PA grafileriyle yapılan periyodik kontroller bu hastalıkların erken teşhisinde kritik rol oynar.
1️⃣1️⃣ İşitme Kayıpları
Gürültüye bağlı işitme kayıpları, genellikle fark edilmesi zor ama geri dönüşü olmayan hasarlara yol açar. Gürültü düzeyi 85 dB’i geçtiğinde, işitme duyusu zarar görmeye başlar. Metal sanayi, tekstil, havalimanı çalışanları gibi gürültülü ortamlarda çalışanlar için düzenli odyometrik testler yapılmalı ve kulak koruyucularının kullanımı teşvik edilmelidir.
1️⃣2️⃣ Mesleki Cilt Hastalıkları
Mesleki cilt hastalıklarının büyük çoğunluğu kontakt dermatitlerden oluşur. Bu hastalıklar deterjanlar, çözücüler, boya ve kozmetik ürünler gibi cildi tahriş edici maddelerle temas sonucu gelişir. En sık etkilenen organ ellerdir. Özellikle sağlıkçılar, kuaförler, aşçılar ve inşaat işçileri risk altındadır. Eldiven kullanımı, kişisel hijyen ve koruyucu kremler etkili önlemlerdendir.
Bunlar sık görülen meslek hastalıklarıdır. Sık görülen meslek hastalıklarını anlattık.
